Dziś Muzeum Stutthof w Sztutowie to jedno z najważniejszych miejsc na mapie historycznej Polski. Co roku teren byłego niemieckiego, nazistowskiego obozu koncentracyjnego odwiedza ponad 100 tys. osób z kraju i zagranicy. To również duże projekty edukacyjne i naukowe, których głównym celem jest nie tylko dokumentacja i opisanie wydarzeń z lat 1939-1945, ale przede wszystkim zachowanie pamięci o byłych więźniach. To właśnie dzięki ich wysiłkom i staraniom Muzeum Stutthof powstało. A nie było to wcale takie proste.

To była bardzo długa droga...

Pomimo, że idea stworzenia muzeum na terenie byłego obozu koncentracyjnego Stutthof pojawiła się już w środowisku byłych więźniów rok po wojnie, to jednak udało się to dopiero osiągnąć w 1962 r. Pierwsze działania, podejmowane w drugiej połowie lat 40-tych XX w. ze względów politycznych zakończyły się niepowodzeniem. Dopiero postępująca degradacja terenów poobozowych i przemiany października 1956 r. wymogła na władzach PRL konkretne działania. Wymuszały je również oddolne inicjatywy podejmowane przez byłych więźniów KL Stutthof i ich rodziny. W końcu lat 50-tych podjęto szereg prac zabezpieczających i remontowych m.in. odbudowano budynek dawnego krematorium, zabezpieczono Bramę Śmierci i wieże strażnicze. W sierpniu 1961 r. powołano do życia w ramach Wojewódzkiego Obywatelskiego Komitetu Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa w Gdańsku podkomitet założycielski muzeum, w którym prym wiedli byli więźniowie KL Stutthof.

Ostatecznie 9 stycznia 1962 r. Ministerstwo Kultury i Sztuki wyraziło zgodę na powstanie trzeciego w Polsce muzeum martyrologicznego. Oficjalnie Muzeum Stutthof w Sztutowie powołane zostało do życia decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku 12 marca 1962 r. Początkowo zajmowało obszar 12 ha, na którym znajdowały się: budynek krematorium, komora gazowa, 4 drewniane braki, budynek gospodarczy, wartownię i garaże. Ponadto muzeum otrzymało do dyspozycji kilka pokoi w budynku dawnej komendantury.

Obecny kształt Muzeum Stutthof to długoletni proces. Wśród najważniejszych wydarzeń należy przede wszystkim wymienić budowę  monumentalnego pomnika autorstwa Wiktora Tołkina, który odsłonięto 12 maja 1968 r. w obecności ponad 70 tys. uczestników. Rozpoczęte od lat 70-tych prac mających na celu upamiętnienie Starego Obozu, Stosu Całopalnego, Nowego Obozu oraz przejęcie na cele muzealne budynku Komendantury. Obecnie teren Muzeum Stutthof w Sztutowie zajmuje powierzchnię ok. 20 ha co stanowi ok. 17% terenów dawnego obozu koncentracyjnego.

Co najważniejsze, pracownicy obok zachowania dawnych reliktów poobozowych od początku działalności placówki gromadzili wspomnienia byłych więźniów KL Stutthof. Obecnie kolekcja ta liczy ponad 1000 relacji zgromadzonych w formie papierowej, na taśmach magnetofonowych, video i płytach DVD. Ogromnym sukcesem było również utworzenie połowie lat 60-tych Archiwum Muzeum Stutthof.  Jego zbiory to do dziś najlepiej zachowana w Polsce dokumentacja działalności niemieckich obozów koncentracyjnych i zbrodni w nich popełnionych.

Obchody 60-lecia Muzeum.

Z okazji 60. rocznicy powołania do życia Muzeum Stutthof w Sztutowie placówka przygotowała szereg wydarzeń. 11 marca 2022 o godz. 17:00 odbędzie się w kościele w Sztutowie msza w intencji wszystkich pracowników Muzeum. Natomiast 12 marca od rana warto śledzić kanały społecznościowe oraz stronę internetową Muzeum Stutthof w Sztutowie. Pojawią się na nich przesłanie obecnego dyrektora Muzeum Piotra Tarnowskiego, wspomnienia o placówce najdłużej z nią związanych pracowników prof. Bogdana Chrzanowskiego i prof. Andrzeja Gąsiorowskiego oraz niepublikowany dotychczas film prezentujący teren poobozowy, na krótko przed powstaniem Muzeum. Zaprezentowany zostanie również znak graficzny, którym Muzeum Stutthof w Sztutowie posługiwać się będzie z okazji roku jubileuszowego. Główne uroczystości odbędą się natomiast w maju i połączone zostaną one z 77. rocznicą wyzwolenia KL Stutthof. Wśród majowych wydarzeń towarzyszących zaplanowane zostały konferencja naukowa oraz wręczenie nagród Muzeum Stutthof w Sztutowie.

Zdjęcia:

Uroczystość odsłonięcia Pomnika Walki i Męczeństwa autorstwa Wiktora Tołkina, maj 1968, Archiwum Muzeum Stutthof w Sztutowie

Zlot Młodzieży, maj 1962, Archiwum Muzeum Stutthof w Sztutowie

Informację i zdjęcia przekazał: Łukasz Kępski, rzecznik prasowy Muzeum Stutthof w Sztutowie